آزمایش هورمون پرولاکتین و هر آنچه زنان و مردان باید در مورد این آزمایش بدانند

• هورمون پرولاکتین چیست ؟
• سطح نرمال آن در زنان و مردان چند است؟
• چه زمانی آزمایش هورمون پرولاکتین ضروری است؟
• علائم پایین و بالا بودن این هورمون چیست؟
• نتیجه آزمایش هورمون پرولاکتین بالا باشد نگران کننده است یا پایین؟
• علل غیرطبیعی بودن نتیجه آزمایش هورمون پرولاکتین چه می تواند باشد؟

پاسخ این سوالات را در ادامه این بخش از نمناک خواهید خواند.

پرولاکتین هورمونی است که توسط غده ی هیپوفیزپیشین (آدنوهیپوفیز) ترشح می گردد. سطح این هورمون در بسیاری از مردان و زنانی که باردار یا شیرده نیستند، مقدار معینی می باشد. این هورمون در بارداری و شیردهی افزایش می یابد. افزایش و کاهش این هورمون در خون سبب بروز علائمی در زنان و مردان می شود . در این بخش از بهداشت و سلامت نمناک خواهیم گفت پزشک چه زمانی آزمایش هورمون پرولاکتین را تجویز می کند و درمان افزایش و کاهش این هورمون چیست. اگر می خواهید درباره آزمایش هورمون پرولاکتین ، بهترین زمان آزمایش هورمون پرولاکتین و تفسیر نتیجه آن بیشتر بدانید، ادامه این مطلب را مطالعه نمایید.

هورمون پرولاکتین چیست؟

پرولاکتین هورمونی است که از غده هیپوفیز در مغز ترشح می شود که وظیفه آن تولید شیر مادر پس از زایمان، افزایش تولید ایمونوگلوبین ها و تسهیل در بلوغ T-cell از طریق بیان گیرنده IL-2 است. ترکیبی در مغز به نام دوپامین سبب کنترل ترشح پرولاکتین می شود. مقادیر پرولاکتین در طی حاملگی و بارداری افزایش می یابد. پزشکان سطح هورمون را در نانوگرم به ازای هر میلی لیتر اندازه گیری می کنند ( نانوگرم / میلی لیتر ).

سطح عادی هورمون پرولاکتین عبارتند از

بانوانی که باردار نیستند: کمتر از 25 ng/mL

بانوانی که باردار هستند:بین 34 تا 386 ng/mL

مردان: کمتر از 17 ng/mL

ng/mL = نانوگرم بر میلی لیتر

آزمایش هورمون پرولاکتین چیست؟

آزمایش هورمون پرولاکتین یکی از مهمترین آزمایشاتی است که می تواند حقایق زیادی را از فیزیولوژی بدن خانم ها و آقایان آشکار کند. آزمایش سطح پرولاکتین ساده است و مقدار هورمون در خون را اندازه گیری می کند و می تواند بررسی کند که آیا سطوح خیلی پایین یا خیلی بالا هستند یا خیر.

آزمایش پرولاکتین برای بررسی میزان پاسخ گویی بدن نسبت به درمان تومور انجام می شود. علاوه بر این، آزمایش پرولاکتین درصورت وجود مشکلات باروری و قاعدگی نامنظم نیز باید انجام بشود. امکان تشخیص سایر مشکلات غده ی هیپوفیز و هیپوتالاموس در آزمایش هورمون پرولاکتین وجود دارد.

علل تجویز آزمایش هورمون پرولاکتین توسط پزشک

ممکن است پزشک شما در هنگام گزارش علائم زیر، یک آزمایش پرولاکتین را تجویز کند:

برای زنان

• دوره های پریود نامنظم بودن یا نبودنش
• ناباروری
• شیر داشتن بدون بارداری یا بچه داشتن
• حساسیت به سینه
• عوارض یائسگی مانند گر گرفتگی های داغ کردن و خشکی واژینال

برای مردان

• ناتوانی جنسی
• سختی در نعوظ
• حساسیت و یا بزرگ شدن سینه
• تولید شیر ( بسیار نادر )

برای هر دو

• سردردهای غیرقابل توضیح
• مشکلات بینایی

سوالات رایج آزمایش پرولاکتین

چه نوع نمونه ای برای آزمایش پرولاکتین درخواست می شود؟

نمونه خون

بهترین زمان آزمایش پرولاکتین

میزان طبیعی پرولاکتین در بدن در طول روز تغییر می کند. سطوح پرولاکتین به تدریج در طول شب افزایش پیدا می کنند و در بالاترین حد خود در صبح قرار می گیرند.پزشکان معمولا ً از یک فرد 3-4 ساعت پس از بیدار شدن خون می گیرند.

آزمایش پرولاکتین چگونه انجام می شود؟

این آزمایش توسط سرنگ از خون شما نمونه برداری می شود. برای این آزمایش، خونگیری از ورید بازویی انجام می شود. قبل از نمونه گیری، فرد مراجعه کننده باید داروهایی که مصرف می کند به همراه آخرین زمان مصرف دارو را به اطلاع پرسنل نمونه گیر در آزمایشگاه برساند. سپس آن نمونه را مورد آزمایش قرار می دهند.برای ایجاد نشدن کبودی در دست فرد پس از خون گیری، باید مدت زمان اندکی دست خود را روی آن فشار بدهد. فرد دچار اختلالات خون ریزی ممکن است بعد از آزمایش دچار خون ریزی ممتد بشود.

شرایط انجام آزمایش پرولاکتین

• 12 ساعت قبل از آزمایش مولتی ویتامین ها و مکمل های غذایی حاوی ویتامین B7 مصرف نکنید.
• شب قبل از آزمایش حتما به میزان کافی بخوابید و 3 ساعت قبل از نمونه¬گیری از خواب بیدار شوید.
• شب قبل از آزمایش تحریک پستان انجام نشود.
• شب قبل از انجام آزمایش لباس زیر تنگ نپوشید.
• شب قبل از آزمایش از نزدیکی و رابطه جنسی خودداری کنید.
• شب قبل از آزمایش ورزش شدید انجام ندهید.
• استرس بالا بر نتیجه آزمایش تاثیرگذار است پس استرس نداشته باشید.

چه عواملی باعث تداخل و ایجاد نتایج کاذب در انجام تست می شود؟

• مصرف استروژن ها، متیل دوپا، فنوتیازین ها، داروهای ضد بارداری خوراکی
• بارداری
• آنتی بادی های هتروفیل
• برخی داروها که می توانند میزان پرولاکتین را افزایش دهند.
• داروهایی مانند داروهای ضد تشنج، بروموکریپتین، کلسی تونین، کاربامازپن و …که می توانند میزان پرولاکتین را کاهش دهند.
• قبل از انجام آزمایش در مورد تمامی داروهایی که مصرف می کنید به پزشک خود اطلاع دهید.
• اختلالات خواب، استرس بالا و انجام ورزش های پرفشار نیز بر نتایج آزمایش تاثیرگذاراست.

تفسیر آزمایش هورمونی زنان پرولاکتین

سطح طبیعی هورمون پرولاکتین در خون بانوان کمتر از 25 ng/ml و در آقایان کمتر از 17 ng/ml است. اگر سطح پرولاکتین از 200 تا 300 ng/ml بالاتر رود، غیر طبیعی محسوب می شود. اگر پزشک به وجود تومور در غده ی هیپوفیز مشکوک باشد، درخواست سی تی اسکن یا ام آر آی می دهد.

سطح بالا در نتیجه آزمایش هورمون پرولاکتین به چه معناست؟

اگر میزان هورمون پرولاکتین در خون فرد بیشتر از حد طبیعی باشد، به این وضعیت، هایپرپرولاکتینمی گفته می شود. بالا بودن این هورمون در دوران بارداری موضوعی کاملا طبیعی است.

دلیل بالا بودن سطح پرولاکتین در خون شامل موارد زیر است:

وجود یک تومور یا توده ی اضافی در غده ی هیپوفیز به نام پرولاکتینوما 

دلیل اصلی بالا بودن سطح پرولاکتین در خون، وجود یک تومور یا توده ی اضافی در غده ی هیپوفیز به نام پرولاکتینوما است. وجود تومور سبب بیش از حد تولید شدن پرولاکتین می شود. تومورهای غده ی هیپوفیز معمولا خوش خیم هستند و سرطانی نیستند. اگر این تومورها بسیار بزرگ باشند می توانند موجب بروز علائم دیگری مانند سردرد، اختلالات بینایی و یا هر دوی آن ها شوند. اگر سطح شما بسیار بالا است - حداکثر تا 1000 تا بیش از حد بالای آنچه که طبیعی در نظر گرفته می شود - می تواند نشانه این باشد که شما پرولاکتینوما دارید ، این تومور سرطانی نیست و می تواند با دارو درمان شود.

دیگر دلایل بالا بودن پرولاکتین

• اختلالات هیپوفیز
• کم کاری تیروئید (غده تیروییدی که هورمون ها را اندازه تولید نمی کند)
• بیماری های موثر بر هیپوتالاموس (بخشی از مغز که غده هیپوفیز را کنترل می کند)
• انورکسیا (اختلال تغذیه)
• آسیب قفسه سینه و یا سوزش (برای مثال زخم، زونا، یا حتی یک سوتین خیلی محکم)
• نارسایی کبد
• سندرم پلی کیستیک تخمدانی (عدم تعادل هورمونی که تخمدان را تحت تاثیر قرار می دهد)
• بیماری کلیه

مصرف برخی داروها مانند 

1. داروهای فشار خون بالا (مانند مسدودکننده های کانال کلسیم و متیلدوپا)
2. دروهای ضد افسردگی (داروهای تریسایکل و SSR)
3. داروهای بهبود زخم (آنتگونیست های H2)
4. داروهای درمان سوزش سر دل و بیماری رفلاکس معده (متوکلوپیرامید)
5. داروهای کاهش درد (داروهای مشتق شده از اوپیوم)
6. داروهای درمان کننده مشکلات روانی بسیار جدی (داروهای ضد روانپریشی مانند هالوپیدرول)
7. داروهای کاهش دهنده علائم یائسگی (استروژن)

اقدامات پزشکی برای پرولاکتین بالا 

پزشک معمولا آزمایشات بیشتری را تجویز می کند تا میزان هورمون تیروئید نیز در خون شخص تعیین شود. اگر میزان هورمون تیروئید در خون پایین باشد، کم کاری تیروئید به عنوان علت افزایش پرولاکتین شناخته می شود. پزشک شما همچنین در مورد سایر بیماری ها و مشکلاتی که دارید و داروهایی که مصرف می کنید و احتمال باردار بودن شما سوالاتی می پرسد. اگر پزشک مظنون به وجود یک تومور در غده ی هیپوفیز باشد، ممکن است سی تی اسکن یا MRI را تجویز کند.اسکن غده هیپوفیز نشان می دهد که غده تان چقدر بزرگ شده است و سپس پزشکان می توانند تصمیم بگیرند که چه نوع اقدام و درمانی صورت گیرد.

سطح پایین در نتیجه آزمایش هورمون پرولاکتین به چه معناست؟

اگر میزان پرولاکتین شما از محدوده نرمال پایین تر باشد، می تواند به این معنی باشد که غده هیپوفیز خوب کار نمی کند و مغز در بخار است.سطوح پایین تر پرولاکتین معمولا به درمان پزشکی نیازی ندارند و زیاد جای نگرانی نیست.دلیل رایج برای پایین بودن پرولاکتین دارو است.برخی از نمونه ها شامل دوپامین و لوودوپا هستند. کاهش پرولاکتین در موارد زیر مشاهده می شود:

• آسیب عصبی هیپوفیز (سندرم شیهان)
• هایپوگنادیسم ایدیوپاتیک

علائم و نشانه های پرولاکتین بالا 

علائم پرولاکتین بالا در مردان

مردانی که پرولاکتین بالا دارند، دارای نشانه ها و علائم زیر می باشند:

• مشکل در بینایی
• کاهش میل جنسی یا مشکلات باروری
• اختلال نعوظ (ناتوانی جنسی)
• فقدان غیرعادی مو در بدن و صورت
• سردردهای بی علت

علائم پرولاکتین بالا در زنان

زنانی که پرولاکتین بالا دارند و مبتلا به پرولاکتینوما )توموری غیرسرطانی در غده ی هیپوفیز ( هستند ، علائم زیر را دارند:

• سردردهای بی علت
• مشکل در بینایی
• شیرریزش در زمان غیر از شیردهی یا زایمان
• درد و ناراحتی در طول برقراری رابطه ی جنسی
• رشد غیرعادی موهای بدن و صورت
• آکنه غیرعادی

درمان افزایش پرولاکتین

پزشک بر اساس علت بالا بودن پرولاکتین خون درمان هایی را برای بیمار تجویز می کند. برخی روش های درمان پرولاکتین بالا عبارتند از:

تجویز دارو

• اگر فرد مبتلا به پرولاکتینوما باشد، پزشک برای او داروهای بروموکریپتین و کابرگولین که موجب کاهش تولید پرولاکتین می شوند، را تجویز می کند. بیشترافراد مبتلا به پرولاکتینوما به خوبی به دارو درمانی پاسخ می دهند.
• اگر علت بالا بودن پرولاکتین کم کاری تیروئید باشد، پزشک داروهای درمان کم کاری تیروئید را تجویز می کند زیرا با درمان مشکل کم کاری تیروئید، میزان پرولاکتیم خون نیز به صورت طبیعی خواهد شد.
• اگر بالا بودن پرولاکتین بر اثر مصرف برخی داروها باشد، پزشک شما سعی می کند داروی شما را عوض کند.
• اگر علت بالا بودن پرولاکتین نامعلوم باشد، پزشک داروهای بروموکریپتین و کابرگولین را تجویز می کند.

جراحی برای برداشتن تومور های غده هیپوفیز

گاهی داروها برای کاهش تولید پرولاکتین موثر نیست، در این مورد و موردی که تومور غده هیپوفیز باعث بروز اختلالات بینایی شده باشد، انجام جراحی لازم می باشد.

پرتودرمانی

اگر دارو درمانی و جراحی موثر نباشند، پزشک پرتو درمانی را برای کوچک کردن تومور های غده هیپوفیز تجویز می کند.

عوارض سطوح بالای هورمون پرولاکتین

میزان بالای پرولاکتین در دوران بارداری و شیردهی طبیعی است. برخی مشکلات پزشکی ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• سرطان ریه
• استرس ناشی از بیماری
• آسیب و تروما به دیواره سینه
• تشنج

آیا بالا بودن پرولاکتین سبب ناباروری می شود؟

در برخی موارد، سطح بالای پرولاکتین باعث ناباروری می شود زیرا تومورهای پرولاکتینوما سبب کم کاری غده هیپوفیز شده و مانع تولید هورمون ها میشود.

برای زنان، میزان بالای پرولاکتین در خون می تواند باعث جلوگیری از تولید استروژن شود.سطح پایین استروژن باعث دوره های نامنظم پریودی می شود و یا دوره ها را به طور کامل متوقف می کند، محرک تعاملات جنسی را کاهش می دهد و باعث خشکی واژینال می شود. هایپرپرولاکتینوما، با وقفه در تولید طبیعی هورمون های استروژن و پروژسترون و متوقف نمودن تخمک گذاری بارداری را برای زنان سخت می سازد. درمان های پرولاکتینوما و سایر داروها به باروری بیشتر زنان کمک می کند.

برای مردان، میزان بالای پرولاکتین منجر به اختلال عملکرد نادرست و ناتوانی جنسی می شود.این اثر در مردان به این دلیل است که پرولاکتین می تواند از تولید هورمون تستوسترون در مغز جلوگیری کند.